Eolaíocht iontaofa

Tá an neamhspleáchas ar Is éard is meánriachtanas (AR) an leibhéal cothaithigh sa réim bhia a chomhlíonann riachtanais laethúla leath na ndaoine i ngnáthphobal sláintiúil cheann de phríomhluachanna EFSA. I gcomhréir lena straitéis, tá an tÚdarás tiomanta do neamhspleáchas a shaineolaithe, a fhoirne, a mhodhanna agus a shonraí a chosaint ó aon tionchar seachtrach míchuí agus a chinntiú go bhfuil na sásraí riachtanacha i bhfeidhm aige chun é sin a bhaint amach.

Cuireann an tÚdarás sraith láidir beart agus cleachtas oibre i bhfeidhm chun neamhspleáchas a chuid oibre eolaíche a chosaint agus chun coinbhleachtaí leasa a sheachaint. Tugtar le chéile iad seo go léir agus mínítear iad i mbeartas EFSA maidir le neamhspleáchas, a ndearnadh athbhreithniú spriocdhírithe air i mí an Mheithimh 2024. Cuirtear an beartas i bhfeidhm leis na rialacha atá leagtha síos sa Chinneadh maidir le bainistiú leasanna iomaíocha.

Dea-chleachtais maidir le measúnú riosca

Tá corpas cuimsitheach de dhea-chleachtais mheasúnaithe riosca forbartha ag EFSA chun obair a Choiste Eolaíoch agus a phainéal eolaíoch a threorú. Tá Coiste Eolaíoch EFSA tar éis glacadh le sraith moltaí maidir le trédhearcacht i measúnú riosca  Réimse speisialaithe d’eolaíocht fheidhmeach a chuimsíonn athbhreithniú a dhéanamh ar shonraí agus ar staidéir eolaíocha d’fhonn na rioscaí a bhaineann le guaiseacha áirithe a mheas. Tá ceithre chéim i gceist leis: sainaithint guaise, tréithriú guaise, measúnú nochta agus tréithriú riosca chun a chinntiú go bhfuil a chuid oibre chomh trédhearcach agus is féidir. Tá tuilleadh faisnéise ar fáil anseo.

Is iad na tuairimí eolaíocha deiridh go léir a ghlacann an Coiste Eolaíoch agus na painéil eolaíocha an toradh ar phlé agus ar chinntí comhchoiteanna, agus bíonn cead cainte comhionann ag gach comhalta. Ní féidir le haon saineolaí aonair tionchar míchuí a imirt ar chinntí an phainéil. 

Éagsúlacht tuairimí eolaíocha

Sula gcuirtear tús le hobair ar thuairim eolaíoch, déanann EFSA roinnt beart lena chinntiú nach bhfuil sé ag déanamh an oibre céanna a dhéanann comhlachtaí cosúla eile. Go háirithe, malartaíonn sé faisnéis faoi ghníomhaíochtaí measúnaithe riosca atá beartaithe lena Fhóram Comhairleach d'ionadaithe na mBallstát trí thairseach OpenEFSA EFSA agus trí bhunachar sonraí de ghníomhaíochtaí measúnaithe riosca atá beartaithe ag na Ballstáit. 

Déanann EFSA an-chúram freisin aon éagsúlacht a d'fhéadfadh a bheith ann idir a thuairimí eolaíocha agus an obair a dhéanann na Ballstáit nó comhlachtaí náisiúnta/réigiúnacha/idirnáisiúnta eile a shainaithint a luaithe agus is féidir. Sa chás go sainaithnítear éagsúlachtaí den sórt sin, tá nós imeachta i bhfeidhm ag EFSA chun na saincheisteanna conspóideacha a shoiléiriú agus/nó a réiteach. Tá sé seo leagtha amach in alt 30 de Rialachán Bunaitheach EFSA agus i sraith treoirlínte dea-chleachtais arna n-eisiúint ag an bhFóram Comhairleach. 

Roghnúchán saineolaithe eolaíocha

Roghnaítear comhaltaí an Choiste Eolaíoch, na bpainéal eolaíoch agus a meithleacha, chomh maith le saineolaithe seachtracha eile a chuireann le hobair EFSA, de réir a n-inniúlachta agus a saineolais eolaíoch ag baint úsáid as critéir oibiachtúla agus thrédhearcacha. Le linn an phróisis roghnúcháin, déantar grinnscrúdú ar leasanna a dhearbhaíonn iarratasóirí chun coinbhleachtaí leasa a chosc (féach thíos). 

Bainistiú leasanna iomaíocha

Déanann EFSA scagadh córasach ar an bhfaisnéis a sholáthraíonn saineolaí sa Dearbhú Leasanna (DL) agus déanann sé measúnú ar cé acu an ionann nó nach ionann leas dearbhaithe agus coinbhleacht. Is iad seirbhísí Gnóthaí Dlíthiúla EFSA a dhéanann an próiseas scagtha DLanna a chomhordú.

I mí an Mheithimh 2024, d’fhormheas Bord Bainistíochta EFSA Beartas Neamhspleáchais nuashonraithe, rud a neartaíonn a thuilleadh an bealach a mbainistíonn an tÚdarás leasanna a shaineolaithe eolaíocha agus na ngairmithe uile lena n-oibríonn sé. 

Déantar cur síos ar phríomhghnéithe an bheartais sa bhileog eolais seo.

Ar an 27 Márta 2025, ghlac EFSA leis na rialacha cur chun feidhme nuashonraithe a leagtar amach ina chinneadh maidir le bainistiú leasanna iomaíocha.

Seachas na srianta neamhchoinníollacha atá infheidhme maidir le daoine atá fostaithe i “dtionscal an bhia” nó a bhfuil infheistíochtaí airgeadais acu in oibreoirí gnó bia, cuirtear san áireamh sa mheastóireacht ar an DL na leasanna arna ndearbhú ag an saineolaí i ndáil le sainordú an ghrúpa atá i gceist. Tá na critéir scagtha do gach gníomhaíocht leagtha síos go trédhearcach san Iarscríbhinn a ghabhann le cinneadh EFSA maidir le bainistiú leasanna iomaíocha.

Bunaithe ar thoradh an scagtha ar gach DL, cinneann EFSA cé acu an bhfuil cead ag an duine páirt a ghlacadh sa ghrúpa eolaíoch ábhartha nó nach bhfuil agus, má tá, cén ról a bheidh aige nó aici (mar shampla cathaoirleach/leaschathaoirleach nó comhalta de phainéal eolaíoch nó de mheitheal).

Chomh maith leis an scagadh rialta seo ar na leasanna dearbhaithe, dhá uair sa bhliain déanann EFSA athbhreithniú rialta ar shampla ionadaíoch de na DLanna grinnscrúdaithe chun faireachán a dhéanamh ar iomláine agus ar comhleanúnachas le rialacha EFSA.

I gcás ina bhfaightear amach gur fhág saineolaí faisnéis ábhartha ar lár a d’éascódh coinbhleacht leasa a shainaithint (CL), féadfaidh EFSA nós imeachta maidir le “sárú ar na rialacha” a thosú, a bhféadfadh a bheith mar thoradh air go nglactar beart amháin nó níos mó i leith an tsaineolaí lena mbaineann. Má chuirtear beart i bhfeidhm, déanann EFSA athbhreithniú ar an aschur eolaíoch ar chuir an saineolaí leis d'fhonn a shoiléiriú cé acu a bhí nó nach raibh tionchar ag an saineolaí sin ar an aschur, agus cé chomh mór is a bhí an tionchar sin. 

Tuairiscítear torthaí na bpróiseas sin don Bhord Bainistíochta agus ó 2019 i leith, cuireann EFSA Tuarascálacha Bliantúla maidir le neamhspleáchas ar fáil go poiblí.

Dearbhuithe leasanna

Ceanglaítear ar gach saineolaí de chuid an Choiste Eolaíoch, na bpainéal eolaíoch agus na meithleacha dearbhú gealltanais a shíniú, lena n-áirítear tiomantas chun gníomhú go neamhspleách, agus dearbhú leasanna bliantúil (DLB) a sholáthar do gach grúpa EFSA a bhfuil siad ina gcomhalta de.  

Ceanglaítear ar shaineolaithe DLB a chur isteach sula nglacann siad páirt sa ghrúpa eolaíoch ábhartha agus é a nuashonrú uair amháin sa bhliain ar a laghad, a luaithe a thagann leas nua chun cinn nó a athraítear leas a fógraíodh roimhe sin.

Cuimsíonn DLB sonraí faoi ghníomhaíochtaí reatha agus gníomhaíochtaí arna gcur i gcrích le cúig bliana anuas sna catagóirí seo a leanas: 

• Infheistíochtaí airgeadais.
• Ról bainistíochta.
• Fostaíocht.
• Sainchomhairleoireacht ócáideach.
• Ballraíocht d'eintiteas sainchomhairleach eolaíoch.
• Maoiniú taighde.
• Cearta maoine intleachtúla.
• Ballraíocht nó cleamhnacht eile.
• Leasanna ábhartha eile. 

Ceanglaítear ar shaineolaithe freisin leasanna breise a dhearbhú ó bhéal ag tús gach cruinnithe a bhfreastalaíonn siad air. Má dhéantar leas a dhearbhú ó bhéal, scagann comhaltaí foirne EFSA é agus má shainaithnítear CL cuireann siad cosc ar an saineolaí páirt a ghlacadh sa phlé. Tuairiscítear agus déantar doiciméadú i miontuairiscí gach cruinnithe ar CLanna ó bhéal agus ar thoradh an scagtha nó an bhirt a rinneadh chun cosc a chur ar CL sainaitheanta. 

Foireann EFSA

Feidhmíonn foireann EFSA ar mhaithe le leas an phobail agus tá siad faoi réir roinnt oibleagáidí faoi rialacháin foirne AE is infheidhme maidir le gach státseirbhíseach atá fostaithe ag institiúidí, comhlachtaí nó gníomhaireachtaí an AE, lena n-áirítear an oibleagáid a bheith ag gníomhú go neamhchlaonta agus go hionraic, coinbhleachtaí leasa a sheachaint agus iad a thuairisciú a luaithe a thagann siad chun cinn. Eagraíonn EFSA seisiúin múscailte feasachta dá fhoireann chun cultúr inmheánach a chothú nach nglacann le claontacht ar bith.

Iarrann EFSA ar iarratasóirí a chuireann isteach ar phoist fholmha mar bhaill foirne, ar a ghníomhairí agus ar a oifigigh DLB a líonadh isteach, a ndéantar scagadh air roimh iarrthóir a earcú agus a chinntíonn nach sanntar comhaltaí foirne do thionscadail inar sainaithníodh coinbhleachtaí leasa. Foilsíonn EFSA DLBanna a fhoirne ardbhainistíochta go réamhghníomhach ar líne fiú mura mbíonn ceanglas dlíthiúil ann é sin a dhéanamh. 

Nós imeachta soláthair agus dámhachtana deontas

Ceanglaíonn nósanna imeachta soláthair phoiblí EFSA ar gach duine nádúrtha atá sannta na tascanna ar conradh a dhéanamh, chomh maith le tairgeoirí nó iarratasóirí deontais, Dearbhú Leasanna (DL) a chur isteach.

Déanann EFSA athbhreithniú ar DLanna a cuireadh isteach agus déanann sé measúnú ar cé acu atá nó nach bhfuil aon leas dearbhaithe ina choinbhleacht, i gcomhréir leis an gCinneadh maidir le Bainistiú Leasanna Iomaíoch agus leis na critéir a leagtar amach in Iarscríbhinn 2 a ghabhann leis an gCinneadh. Má shainaithnítear coinbhleacht leasa (CL) agus mura bhfuil an conraitheoir in ann í a mhaolú, eisiafar an conraitheoir ón bpróiseas. 

Maidir le nósanna imeachta dámhachtana deontas, tá daoine aonair ó eagraíochtaí arna n-ainmniú ag na Ballstáit (eagraíochtaí Airteagal 36) faoi réir na gceanglas trédhearcachta agus neamhspleáchais céanna agus atá comhaltaí ghrúpaí eolaíocha EFSA, i ndáil leis na gníomhaíochtaí a dhéantar.