Tunezja

الجمهورية لتونسية Republika Tunezyjska
Flaga Tunezji Herb Tunezji
Dewiza: نظام، حرية، عدالة (Porządek, Wolność, Sprawiedliwość)
Hymn: Himat Al Hima (Obrońcy Ojczyzny)
Język urzędowy	arabski
Stolica	Tunis
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	p.o. prezydenta Fouad Mebazaâ
Szef rządu	premier Bedżi Caid Essebsi
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	91. na świecie 163 610 km² 5%
Liczba ludności (2008)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	77. na świecie 10 384 000[1]▲ 63,5 osób/km²
Jednostka monetarna	dinar tunezyjski (TND)
Niepodległość	od Francji 20 marca 1956
Strefa czasowa	UTC +1 (cały rok)
Kod ISO 3166	TN
Domena internetowa	.tn
Kod samochodowy	TN
Kod telefoniczny	+216
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA)

Tunezja (Tunis, Republika Tunezyjska - Al-Dżumhurija at-Tunisija) – państwo arabskie leżące w północnej Afryce nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z Algierią i Libią. W latach 1881-1956 r. pod protektoratem Francji. Od 12 listopada 1956 roku w ONZ, a od 1 października 1958 r. członek Ligi Państw Arabskich. Stolicą kraju jest Tunis, a inne większe miasta to: Safakis (Sfax), Arjana, Bizerta (Banzart), Kabis (Gabés), Susa (Sousse).

Ustrój polityczny

System polityczny

Republika Tunezji jest krajem o systemie prezydenckim i dominacji jednej partii politycznej - Zgromadzenie Demokratyczno-Konstytucyjne. Konstytucja republiki powstała w 1959 r., a modyfikowana była w 1988 roku. Głową państwa jest prezydent, wybierany w powszechnych wyborach na pięcioletnią kadencję. Parlament składa się z dwóch izb. Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem na czele, który jest powoływany przez prezydenta Republiki.

Prezydentura

Tunezją od 7 listopada 1987 do 14 stycznia 2011 roku rządził Zin Al-Abidin Ben Ali, który objął władzę po bezkrwawym zamachu stanu (zwołano konsylium lekarskie, które orzekło że prezydent nie jest w stanie dłużej sprawować urzędu z powodu sędziwego wieku). Wówczas urzędujący dopiero od miesiąca Ben Ali - premier nowego rządu Bourgiby przejął władzę. Ze specyfiki arabskiej prezydent pełnił swoją funkcję dożywotnio. Po przejęciu władzy Ben Ali wprowadził w 1988 roku zmiany w konstytucji, m.in.: zniósł dożywotnie sprawowanie urzędu prezydenta (prezydent mógł być wybierany ponownie na stanowisko tylko 2 razy, jednak kolejna zmiana konstytucji z 2002 zniosła ograniczenie reelekcji).

Prezydent Ben Ali urzędował 5 kadencji, w wyborach otrzymywał poparcie (oficjalnie) 99,6% (1999), 94,48% (2004) i 95% (2009). Na początku swojej kadencji Ben Ali dążył do demokratyzacji kraju, zwolnił więźniów politycznych w tym i islamskich ekstremistów, co zaowocowało utworzeniem islamskiej partii opozycyjnej an-Nadha, która zyskiwała coraz większe poparcie w kampusach uniwersyteckich (na tle wydarzeń w Algierii). Po zamachu z 1991 roku w Tunisie (za którym stali islamiści), przeprowadzono serię procesów przeciwko członkom an-Nadha.

Nowa ustawa o partiach politycznych (1988) uniemożliwia legalizację partii, której działalność opiera się na założeniach religijnych. Zaostrzono również rządową kontrolę instytucji wyznaniowych. Od tego czasu powrócono do polityki względem opozycji jaka stosowana była za Bourgiby, a prasa wróciła do tradycyjnej roli bezkrytycznego poplecznika rządu. Aby wypełnić dawne obietnice dotyczące utworzenia systemu wielopartyjnego, partie opozycyjne otrzymały przydział miejsc w parlamencie mimo, iż w trakcie wyborów (2004) nie udało im się uzyskać choćby jednego mandatu.

14 stycznia 2011 roku prezydent Zin Al-Abidin Ben Ali uciekł z kraju pod wpływem masowych protestów społecznych, a obowiązki prezydenta przejął następnego dnia przewodniczący parlamentu Fouad Mebazaâ, który jest prawnie zobligowany do organizacji nowych wyborów prezydenckich.

Podział administracyjny

Tunezja jest podzielona na 24 gubernatorstwa zwane wilajami. Gubernatorstwa dzielą się dalej na łącznie 262 dystrykty, a te na gminy.

Geografia

Położenie

Tunezja położona jest w Afryce Północnej i zajmuje powierzchnię wielkości połowy Polski. Wybrzeże Tunezji na północy i wschodzie opływa Morze Śródziemne. Północ kraju jest górzysta i gęsto zalesiona. Im dalej na południe, ukształtowanie terenu zmienia się w coraz bardziej płaskie i suche aż do obszaru szotów (słone jeziora, zazwyczaj wyschnięte) wyznaczających początek strefy saharyjskiej.

Klimat

Na wybrzeżu klimat śródziemnomorski. Na wschodnim wybrzeżu bardziej suchy. Na północy występuje klimat podzwrotnikowy, od pośredniego między morskim a kontynentalnym, na południu zwrotnikowy skrajnie suchy-kontynentalny.

Historia

Tunis

W 814 p.n.e. Fenicjanie założyli Kartaginę (obecnie przedmieścia Tunisu), która po latach świetności i rywalizacji z Rzymem została kompletnie zniszczona w wyniku trzeciej wojny punickiej w 146 p.n.e. Prowincja rzymska "Africa" (ze stolicą w Kartaginie) stała się spichlerzem Rzymu i przeżywała kolejny okres rozkwitu aż do upadku Cesarstwa. Po okresie rządów Bizancjum, w efekcie prób opanowania Afryki przez Arabów, w 670 r. został założony Kairuan jako baza ekspansji islamu. Od 800 r. rządziło tu wiele dynastii, między innymi Hafsydzi, aż do 1574 r., kiedy kraj został włączony do Imperium Osmańskiego. W 1881 r. rozpoczął się okres protektoratu francuskiego i trwał do 20 marca 1956 kiedy Tunezja odzyskała niepodległość. Rok później została proklamowana republika i na czele państwa stanął Habib Burgiba. 7 listopada 1987 r. prezydentem został Zin Al-Abidin Ben Ali.

W 1985 roku kwartały w pobliżu Tunisu (gdzie schronił się Jaser Arafat po inwazji Izraela na Liban) zostały zbombardowane przez Izraelskie samoloty F-15, w wyniku nalotu zginęło ok. 80 cywilów.

17 grudnia 2010 roku 26-letni Mohamed Bouazizi bezrobotny absolwent uniwersytetu zapoczątkował falę samospaleń w krajach północnej Afryki, któremu w mieście Sidi Bouzid w środkowej Tunezji policja skonfiskowała wózek z owocami i warzywami, ponieważ nie miał licencji na ich sprzedaż. Jego śmierć wywołała falę protestów przeciwko biedzie, inflacji, bezrobociu, które doprowadziły do obalenia rządzącego od ponad 20 lat tunezyjskiego prezydenta Zina el-Abidina Ben Alego.

Zobacz też

• Historia Afryki,
• Tunezyjskie Siły Powietrzne,
• Operacja Wooden Leg

Gospodarka

Główne gałęzie gospodarki

Główne gałęzie gospodarki to: rolnictwo, przemysł wydobywczy, przemysł naftowy, turystyka, przemysł odzieżowy.

Program gospodarczy

Do lat 60. Tunezja była jednym z głównych eksporterów ropy naftowej i gazu ziemnego. W połowie lat 80. XX w. został zapoczątkowany program zmian strukturalnych w gospodarce kraju, który był wspierany przez Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Program realizował m.in. liberalizację cen i handlu zagranicznego, a także dalszą prywatyzację przedsiębiorstw należących do państwa.

Statystyki gospodarcze

• Dochód narodowy na jednego mieszkańca - 6 600 USD
• Inflacja - 2,7% (2001)
• Zadłużenie - 11,5 mld USD
• Obroty w handlu zagranicznym:
  • eksport: 6,6 mld USD
  • import: 8,9 mld USD
• Główni partnerzy - Niemcy 24%, Włochy 17%, Francja 14%, inni 45%

Transport i łączność

• Długość linii kolejowych: 2260 km
  • połączenia krajowe oraz z Algierią i Marokiem
• Długość dróg samochodowych: 29,2 tys. km
• Porty morskie
  • Tunis
  • Radis
  • Bizerta
  • Susa
  • Safakis
  • Kabis
  • Dżardżis
• Linie lotnicze
  • Tunisair
  • Tuniter
  • Nouvelair
  • Karthago Airlines
• Porty lotnicze
  • Tunis
  • Safakis
  • Dżerba-Zarzis
  • Monastyr
  • Tauzar
  • Tabarka
  • Enfidha-Hammamet

Ludność

• Gęstość zaludnienia - 63,5 osób/km².
• Przyrost naturalny - 1,12%.
• Średnia długość życia - kobiety 77 lat, mężczyźni 72 lata
• Grupy etniczne - Arabowie 97%, Berberowie 1%, Europejczycy 1%, Żydzi i inni 1%.
• Analfabetyzm - 29%.

Religia

• Religia w Tunezji
• islam (sunnici) 99,66%,
• chrześcijaństwo 0,23%,

• judaizm 0,02%
• inne

Języki

• Obowiązujące języki - arabski - dialekt zachodni (urzędowy), francuski (handlowy).

Kultura i życie

Tunezyjczycy mieli swój narodowy strój w kolorze bordowym: kamizelka, spodnie i czapeczka podobna do tureckiego fezu.

Sztuka

Na terenie Tunezji zachowały się ryty naskalne, ceramika z okresu późnego paleolitu, mezolitu oraz neolitu (ok. 6000 p.n.e.); sztukę staroż. reprezentują ruiny budowli rzymskich (m.in. w Dugga, Al-Dżamm, Kartaginie), a także wyroby fenickie (stele, sarkofagi) odkryte na terenie dawnych miast punickich (m.in. Kartagina, Utyka, Susa); w południowej części Tunezji występują zabytki związane z kulturą Berberów. Tunezja była ośr. sztuki starochrześc. (Kartagina) i bizant. (resztki kościołów, mury w Kasr Hilal); w VII w. pojawiła się sztuka islamu (meczety z dziedzińcami i prostokątnymi minaretami, m.in. Kairuan, Tunis, Safakis, Susa, Tauzar; madrasy, obwarowania); od XVI w. wznoszono na wzór tur. meczety kopułowe. W XIX w. rozpoczął się proces europeizacji sztuki tunezyjskiej; rodzimy charakter zachowało arab. rzemiosło artystyczne.

---

Nauka

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Oficjalnie podaje się, że 19% budżetu państwa przeznaczane jest na naukę i oświatę. Statystyki nie podają jednak, ile jest wyższych uczelni w Tunezji. Uniwersytety znajdują się w miejscowościach przemysłowych i dobrze rozwiniętych, jak Sfax czy Tunis.

Obyczaje

Tunezja jest najbardziej liberalnym krajem arabskim, o czym świadczą m.in. rozbudowane prawa kobiet. Kobiety zawdzięczają to pierwszej żonie Habiba Burgiby, która była Francuzką. Niektórzy uważają, że to ona przekonała męża do kilku wielkich reform, m.in. zniesienia wielożeństwa, zniesienia noszenia tradycyjnych chust przez kobiety (Burgiba nazwał te chusty wstrętnymi szmatami), kontrolowania rozwodów przez sądy (w tym równych praw do dzieci), dopuszczenia kobiet do szkół, parlamentu, władzy i innych form życia publicznego. Jednak należy zauważyć, że we Francji aż do 1970 roku (do wejścia w życie ustawy z dnia 4 czerwca 1970) obowiązywało tzw. puissance paternelle, to znaczy tylko ojcu przysługiwała władza rodzicielska po rozwodzie.

W 1967 roku Bourgiba zalegalizował również aborcję, obecnie jest ona dostępna na życzenie kobiety i bezpłatna (istnieje również legalna prostytucja oraz domy publiczne).

Tunezyjskie kobiety stanowią prawie 12% członków Tunezyjskiej Izby Deputowanych i ponad 20% członków rad miejskich. Odgrywają również znaczącą rolę w rządzie i dyplomacji (w tym m.in. na takich stanowiskach, jak gubernatorzy prowincji, prezydenci miast, sekretarze stanu, ambasadorowie itp.) Młode kobiety stanowią 55% studentów na uniwersytetach.

Z drugiej jednak strony, nadal istnieją pewne konserwatywne miasta – na południu kraju, gdzie zachowywane są stare obyczaje. Dziewcząt nie obowiązuje jednak zakaz chodzenia samej po ulicach. Ponadto w bardzo tradycyjnych rodzinach kobiety chodzą w ubraniach zakrywających nogi i ramiona, szczególnie kiedy wybierają się do meczetu.

Jedyną pozostałością prawa islamskiego w Tunezji jest prawo dziedziczenia, według którego kobieta, jeżeli nie zostawiono testamentu, dziedziczy połowę tego, co jej męscy członkowie rodziny – bracia itd. Jeżeli jednak rodzice spiszą testament, prawo to nie ma zastosowania. Zeznania kobiety i mężczyzny w tunezyjskim sądzie mają taką samą wartość prawną, kobieta posiada również takie samo prawo do otrzymania opieki nad dziećmi po rozwodzie.

Święta narodowe

• 20 marca - Dzień Niepodległości (1956) - rocznica odzyskania przez Tunezję niepodległości.
• 25 lipca - Święto Republiki (1957) - rocznica objęcia przez Habiba Burgibę urzędu prezydenta.
• 13 sierpnia - Tunezyjski Dzień Kobiet - wszystkie sklepy są wtedy pozamykane, kobiety są tego dnia najważniejsze.
• 7 listopada - Święto Nowej Ery (1987) - rocznica objęcia przez Zina Al-Abidina Ben Aliego urzędu prezydenta. (zniesione po Rewolucji 2011)

Miejsca wpisane do listy światowego dziedzictwa UNESCO

• Pozostałości miasta punickiego i rzymskiego w Kartaginie - od 1979
• Medyna w Tunisie ze starą zabudową mieszkalną, handlową oraz licznymi meczetami i pałacami - od 1984
• Medyna w Susie. Zespół zabytkowy (resztki budowli fenickich, rzymskich, bizantyjskich oraz budowle islamu) - od 1988
• Medyna w Kairuanie, zabytki islamu - od 9 grudnia 1988
• amfiteatr w Al-Dżamm - od 1979
• Miasto punickie Karkawan z nekropolą - od 1985
• ruiny rzymskiego miasta Dougga - od 1997
• Park Narodowy Aszkal - od 1980

Bibliografia

• Anna Parzymies Tunezja, Warszawa 1984
• Polak za granicą, Warszawa 2001

• Roman Kirilenko ( zdjęcia ), Andrzej Wójcik (tekst) - Tunezja, Warszawa 2004

Linki zewnętrzne

• Portal o Tunezji
• Polska mapa Tunezji (format PDF)