Kiribati

Republic of Kiribati Republika Kiribati
Flaga Kiribati Herb Kiribati
Dewiza: (kir.) Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa (Zdrowie, Pokój i Powodzenie)
Hymn: Teirake Kaini Kiribati
Język urzędowy	angielski, kiribati
Język używany	angielski, kiribati
Stolica	Bairiki
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Anote Tong
Szef rządu	prezydent Anote Tong
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	174. na świecie 811 km² 0%
Liczba ludności (2005)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	195. na świecie 103 092 127 osób/km²
Jednostka monetarna	dolar australijski (AUD)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 12 lipca 1979
Strefa czasowa	UTC od +12 do +14
Kod ISO 3166	KI
Domena internetowa	.ki
Kod samochodowy	KIR
Kod telefoniczny	+686

Kiribati (Republika Kiribati) – państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym. W skład tego państwa o powierzchni 811 km² wchodzą 33 wyspy koralowe, rozsiane na przestrzeni 3800 km wokół równika.

Są to wyspy trzech archipelagów Mikronezji i Polinezji: Wyspy Gilberta (16 wysp), Feniks (8) i Line Islands (8) oraz wyspa Banaba (zw. także Ocean). 21 z 33 wysp jest zamieszkanych.

Nazwa Kiribati (wymawiana kiribas) to zniekształcona przez miejscowy język mikronezyjski angielska nazwa głównej grupy wysp – Wysp Gilberta.

Geografia

W skład Kiribati wchodzą wyspy: Gilberta, Feniks oraz Line (bez Jarvis, Palmyry i Kingman), łącznie 32 atole, oraz wyspa koralowa Banaba (Ocean). Rozciągłość między wyspami z zachodu na wschód wynosi około 4000 km, z północy na południe – ponad 2000 km. Klimat równikowy. Średnia temperatura miesięczna 27–29 °C. Suma roczna opadów od 700 mm do 3000 mm (opady zwiększają się ku północy). Od kwietnia do października przeważają pasaty (wiatry północno-zachodnie). Okresowo występują susze. Kiribati jest jednym z najniżej położonych państw świata, najwyższy punkt państwa wznosi się na wysokość 81 m nad poziom oceanu. Wyspom zagrażają wody mórz w związku z podnoszeniem się poziomu wód spowodowanym globalnym ocieplaniem klimatu.

Historia

Pierwsi ludzie (I-Kiribati) pojawili się na tych wyspach między 1000 a 1300 r. Następujące po sobie inwazje Fidżyjczyków oraz Tongijczyków, wprowadziły do kultury mikronezyjskiej wiele elementów polinezyjskich. Jednak liczne małżeństwa mieszane sprawiły, że kultura, tradycje, a także wygląd mieszkańców są w miarę jednorodne.

Pierwsze kontakty z Europejczykami nastąpiły w XVI w., jednak ich apogeum nastąpiło w wieku XIX, gdy pojawili się tutaj wielorybnicy, handlarze niewolników i statki handlowe. Ich pojawienie się przyniosło lokalnej ludności jedynie problemy, m.in. śmiercionośne choroby. Odżyły też zapomniane lokalne konflikty plemienne. By uspokoić sytuację, Wielkiej Brytanii przyzwolono na utworzenie tu w 1892 protektoratu, który od 1916 stanowił brytyjską kolonię Wyspy Gilberta i Lagunowe. Wyspa Ocean (Banaba) została anektowana w 1900 po odkryciu bogatych pokładów guana. Wyspy Line i Feniks zostały wcielone po kawałku w ciągu kolejnych 20 lat.

Wyspy zostały zajęte przez Japonię w czasie II wojny światowej, stanowiąc część japońskiej linii obrony na wyspach Pacyfiku. W listopadzie 1943 aliantom udało się przełamać japońskie pozycje na atolu Tarawa po długotrwałej i krwawej walce. Bitwa ta została uznana za punkt zwrotny w kampanii aliantów w tym obszarze.

Brytyjczycy zezwolili na rozszerzenie samorządności wysp w latach 60. XX w. W 1975 Wyspy Ellice oddzieliły się od kolonii i utworzyły niepodległe państwo Tuvalu. Wyspy Gilberta uzyskała własny rząd w roku 1977, a oficjalnie 12 lipca 1979 uzyskały suwerenność przyjmując nazwę Kiribati.

Po uzyskaniu niepodległości pierwszym prezydentem Kiribati został Ieremia Tabai, którzy rządził krajem w latach 1979–91. Jego następcą został Teatao Teannaki, a następnie Teburoro Tito, który został wybrany na to stanowisko w roku 1994, jego wybór został potwierdzony w wyborach w 1998. Obecnie głową państwa jest Anote Tong, wybrany na to stanowisko w 2003 roku.

Ustrój polityczny

Parlament Kiribati, nazywany Maneaba ni Maungatabu, wybierany jest co 4 lata i składa się z 36 członków. Prezydent, tzw. Beretitenti jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu.

Każda z 21 zamieszkanych wysp posiada lokalną radę, która zajmuje się bieżącymi sprawami wspólnoty.

Podział administracyjny

Kiribati podzielone jest na 6 dystryktów:

• Banaba
• Central Gilberts
• Line Islands
• Northern Gilberts
• Southern Gilberts
• Tarawa

oraz 21 rad wyspiarskich na wyspach: Abaiang, Abemama, Aranuka, Arorae, Banaba, Beru, Butaritari, Kanton, Kiritimati, Kuria, Maiana, Makin, Marakei, Nikunau, Nonouti, Onotoa, Tabiteuea, Tabuaeran, Tamana, Tarawa, Teraina.

Religia (2000)

• Katolicyzm: 43,17%

• Protestantyzm: 40,67%
  • Protestancki Kościół Kiribati: 33,6%
  • Kościół Boży: 2,5%
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego: 2,3%
  • Zbory Boże: 1,2%
• Mormoni: 8,4%
• Bahaizm: 5,2%
• Świadkowie Jehowy: 0,4%

Gospodarka

• PKB: 73,6 mln USD
• PKB na osobę: 800 USD
• Przyrost gospodarczy: 2,5%
• Inflacja: 2%
• Bezrobocie: 2% (ukryte szacunkowo 70%)
• Produkcja energii elektrycznej: 7 mln kWh
• Waluta: dolar australijski

Kiribati ma niewielkie zasoby złóż mineralnych. W chwili uzyskania niepodległości w 1979 roku złoża fosforytów, głównego niegdyś źródła dochodów, były już na wyczerpaniu. Obecnie większość PKB i eksportu dają ryby i kopra. W ostatnich latach gospodarka wysp przeżywa ciągłe wahania. Rozwój utrudnia brak wykwalifikowanej siły roboczej, słabo rozwinięta infrastruktura i duża odległość od rynków światowych. Turystyka wytwarza ponad 20% PKB. Usługi finansowe raczkują, podobnie jak prywatna przedsiębiorczość. Ważną rolę odgrywa zagraniczna pomoc finansowa, głównie z Wielkiej Brytanii i Japonii, której wysokość w ostatnich latach sięga 25–50% wartości PKB. Wartość przekazów od Kiribatyjczyków pracujących za granicą przekracza 5 mln USD rocznie. Pozyskiwanie soli z wody morskiej (saliny na wyspie Kiritimati). Niewielki przemysł spożywczy (produkcja soku palmowego) i odzieżowy; rzemiosło. Główne uprawy: palma kokosowa (plantacje na wyspie Kiritimati i 2 innych atolach w grupie Line Islands), pandanus, banany, drzewa chlebowe i melonowe. W lagunie Tarawy uprawia się wodorosty morskie. Komunikacja lotnicza. Międzynarodowe porty: Bonriki (w atolu Tarawa) i Cassidy (na wyspie Kiritimati). Ponadto jest tu 16 lotnisk, w tym port lotniczy Kiritimati-Cassidy jako jedyny z kodami ICAO i IATA (na wyspie Kiritimati) z cotygodniowym rejsowym połączeniem (międzylądowaniem) lotu wykonywanego na trasie pomiędzy Nadi na Fidżi i Stanami Zjednoczonymi (Honolulu na Hawajach). Długość dróg: 640 km.

Gospodarce rolnej i nisko położonemu krajowi jako całemu zagraża podnoszenie się poziomu wód oceanicznych na skutek globalnego ocieplenia i miejscowe skażenie środowiska na skutek nasilonej migracji do centrum i powstałego skupienia tradycyjnych praktyk (latryny w lagunach).

Ciekawostki

Z racji na niewielką odległość od Międzynarodowej Linii Zmiany Daty Kiribati jest pierwszym krajem wchodzącym w każdy nowy rok. Sylwestrowa północ wybija tam o godzinie 11 polskiego czasu.