Tá ról lárnach ag Parlaimint na hEorpa i mbuiséad an Aontais a chinneadh agus maoirseacht a dhéanamh ar a úsáid. Faigh amach cad a dhéanann an Pharlaimint i bpróiseas an bhuiséid.
Tá ról tábhachtach ag an bParlaimint maidir le buiséad fadtéarmach an AE: ní mór di a toiliú a thabhairt don chreat buiséadach fadtéarmach, agus cinneann sí go comhpháirteach leis an gComhairle maidir leis an mbuiséad bliantúil. Mar chomhlacht AE a thoghtar go daonlathach, tá sé de fhreagracht ar an bParlaimint buiséad AE a fhormheas, faireachán agus grinnscrúdú a dhéanamh air.
Is é an Coimisiún a mholann an dréachtbhuiséad. Déanann an Chomhairle, a dhéanann ionadaíocht ar rialtais an Aontais, agus Parlaimint na hEorpa, a dhéanann ionadaíocht ar shaoránaigh an Aontais, caibidlíocht a reáchtáil chun teacht ar chomhaontú ina leith.
Tá tús curtha cheana féin leis an bplé ar an gcéad bhuiséad fadtéarmach eile de chuid an Aontais. Cuirfear tús leis an gcaibidlíocht idir an Chomhairle, an Pharlaimint agus an Coimisiún a luaithe a thíolacfaidh an Coimisiún an togra don chéad bhuiséad fadtéarmach eile. Táthar ag súil leis sin i mí Iúil 2025.
In oirchill an togra ón gCoimisiún, glacann an Pharlaimint a tosaíochtaí agus a hionchur i ‘dtuarascáil féintionscnaimh’.
Is iad Siegfried Mureşan (an Rómáin) ó ghrúpa Pháirtí an Phobail Eorpaigh, agus Carla Tavares (an Phortaingéil) ó ghrúpa na Sóisialaithe agus na nDaonlathaithe, comhrapóirtéirí Pharlaimint na hEorpa don chéad bhuiséad fadtéarmach eile de chuid an Aontais.
Tá na comhrapóirtéirí freagrach go comhpháirteach as seasamh na Parlaiminte maidir leis an gcéad bhuiséad fadtéarmach eile de chuid an Aontais a ullmhú agus a chaibidliú agus déanann siad ionadaíocht ar an bParlaimint i gcaibidlíocht leis na hinstitiúidí eile (rialtais an Aontais a ndéanann an Chomhairle ionadaíocht orthu, agus an Coimisiún). Tá príomhphost eile ag cathaoirleach an Choiste um Buiséid, Johan Van Overtveldt, comhalta Beilgeach ón nGrúpa do Choimeádaigh agus Leasaitheoirí na hEorpa.
Tá ról tábhachtach ag Uachtarán Pharlaimint na hEorpa, Roberta Metsola, sa chaibidlíocht freisin toisc gur féidir léi comhairliúcháin a reáchtáil le hUachtarán na Comhairle agus le hUachtarán an Choimisiúin i gcomhréir le hAirteagal 324 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh.
Seiceálann Parlaimint na hEorpa an chaoi a gcaitear cistí AE chun a chinntiú go bhfreastalaíonn siad ar riachtanais na saoránach. Gach bliain, déanann sé athbhreithniú ar thuarascálacha agus ar iniúchtaí, agus ansin formheasann sé an úsáid a bhaineann an Coimisiún Eorpach agus comhlachtaí eile as an mbuiséad. Tugtar “urscaoileadh” ar an ngníomh foirmiúil formheasa ag Parlaimint na hEorpa.
Déanann Feisirí de Pharlaimint na hEorpa misin aimsithe fíoras chun foghlaim faoi thionscadail áitiúla arna gcistiú ag buiséad an Aontais agus chun córais mhaoirseachta náisiúnta a sheiceáil. Déanann siad faireachán freisin ar chost-éifeachtúlacht infheistíochtaí an Aontais.
Is féidir le Feisirí na Parlaiminte an Coimisiún a cheistiú agus cleachtais bhuiséadacha a phlé. Is féidir leo rúin a ghlacadh freisin chun aghaidh a thabhairt ar aon ábhar imní nó chun feabhsuithe a mholadh.
Áirithíonn ról lárnach na Parlaiminte maidir le faireachán a dhéanamh ar úsáid an bhuiséid go bhfuil trédhearcacht ann maidir leis an gcaoi a ndéantar cistí AE a infheistiú.